Ütopya Nedir Ütopyalar Nasıl Olur

Ütopya Nedir

Ütopya Latince utopia, Siyasi bir ideali ifade etmek için tasarlanan hayali ülkedir. İngiliz yazar ve siyaset adamı  Sir Thomas More’un 1516 yılında tamamladığı aynı adlı eserle ünlenmiştir. İsim Yunanca eu- iyi ve topos- yer kelimelerinin birleştirilmesiyle oluşmuştur. Moore eserinde Atlantik Okyanusu’ndaki kurgusal ada toplumundan bahseder.”Ütopya” terimi tarih boyunca düşünürlerin tasarladıkları toplumları kast etmek için kullanılmıştır. İdeal bir toplum oluşturma etkinliklerini veya edebiyattaki kurgusal betimlemeleri de anlamında barındırır. Ütopyanın karşıtı distopya(dystopia) dır. Kötü yer anlamına gelir. bak. dmy.info/devlet-nedir

Avrupa dillerinde ideal devlet ya da yer anlamında kullanılırken Türkçe sözlüklerde “Gerçekleştirilmesi olanaksız tasarı ya da düşünce, hayal-Bilimsel olmayan” anlamı verilmektedir. Bilinen ilk ütopya(ideal devlet tasarımı) Platon’un Devlet adlı eseridir. Diyalog ve kurgunun iç içe olduğu bu eserde katı sosyal sınıflar bulunur. İnsanlar altın, gümüş, bronz ve demir sosyo ekonomik sınıflarına mensuptur. Altın sınıftaki insanlar 50 yıl eğitim görür ve oligark- felsefi krallar olurlar. Oligarkların bilgeliğiyle kaynaklar adil dağıtılacaktır. Devlette çok az kanun bulunur ve avukat yoktur. Savaşmak içinse vatandaşları değil, kiralık askerleri öngörür. Platon’un Sicilya civarlarında politik maceraları olduğu ve başarılı olamadığı bilinmektedir. Uygulamada başarısız olsa da eseri “Devlet”, 2000 yıl boyunca konusundaki tek yapıttı. 16. yüzyılda Thomas More ideal devlet tasarımına “ütopya” adını veren ilk yazardı.1516’da yayımlanan eserde bir ada devletinde işçi toplumu düşlemekteydi. Bu terimin yayılmasına ve daha çok ideal tasarımlar yapılmasına yol açmıştır. Bazı ütopyalar:

• Devlet (mö. 380 ),  Platon
• Panchaea (mö.3.yy.), Euhemerus  Arap yarımadasında bir devlet düşlemektedir.
• Tanrıkent ( 413–426), Augustinus Kudüs’te bir sonsuz şehir düşler. Hristiyan ütopyaların fikir babasıdır.
• Tao Hua Yuan, (421 AD) Çin entellektüelleri için düşünülmüştür.
• El- Medine El Fazıla (874-950)– Farabi, Platon benzeri bir ideal devlet kurar. Filozof devlete kılavuzluk eder.
• Ütopya(1516)- Thomas More
• Gargantua (1532), François Rabelais  Thélème adlı bir topluluk düşlemektedir. Sevgi ve eğlencenin dönüşümüne odaklı edebi bir eserdir.
• La Città felice (1553) – Francesco Patrizi
• Güneş Şehri (1623) ,  Tommaso Campanella
• Yeni Atlantis (1627), Francis Bacon
• Erewhon (1872)  Samuel Butler
• News from Nowhere (1892), William Morris, “Hiçbiryer”  adlı politika olmayan yerdir. Ortak mülkiyet ve üretimin demokratik kontrolü vardır.

Genellikle gerçek dışı tasarımlar için kullanılsa da arzu edilen bir düşünce vardır. Herkesin mutlu olabileceği bir devlet ya da en azından bir şehir mümkün müdür? İnsanlar tarih boyunca binlerce ütopya hazırladı. Çoğu kamuoyuna sunulmadı bile. Birçok kişi hayallerinde mutlu olunabilecek yerler tasarladı. Çoğumuz hala böyle yerler hayal ediyoruz. Tarihte birçok girişim ideal devleti ya da en azından kenti kurmak için yola çıktı. Çoğu başarısız oldu. Dış dünyaya karşı ayakta kalamadı. Ancak 20. yy. ve sonrasında teknolojik ve kültürel gelişmeler ideal “kurtarılmış bölge” lere olanak sağladı. Şimdi dünyanın birçok yerinde temiz enerji ve kaynak tabanlı ekonomileriyle dikkat çeken şehirler mevcut.(bak. İngilizce- Planlanmış Şehirler. )Binlerce “planlı şehir” var. Yüzlerce eko-kent kuruldu. Çok büyük bütçelerle ideal kentler oluşturuldu. Hepsi insanların uyum içinde yaşayabileceği “sürdürülebilir” bir gelecek içindi. Ütopyalar insanın hep aklında yer aldı. Adı ütopya olmasa da insanlar “daha iyi yaşanabilecek” yerleri hep hayal etti. Çağımızın muazzam teknolojik gelişmeleriyle bu daha da kolaylaştı. Arabistan çöllerinden (bak:Masdar Şehri) Avrupa’nın ve Amerika’nın şehir merkezlerine(bak.Freiburg, Bak. Yenilenebilir Şehirler.) uzanan eko- şehir, sürdürülebilir şehir projeleri var. Platon 2000 yıl önce başarısız oldu ama o ve ardından gelen ütopyacılar modernitenin nimetleriyle başarıya ulaşacak gibiler. Darısı Türkiye’nin de başına. bak. İnsanlığın geleceği