Eleştirmezsek düşer.
Eleştiri Nedir- Tanım
Eleştiri, betimleyici yorum şeklidir. Konu hakkında yorum yapıyor ve konunun geliştirilebilir yönlerinden bahsediyorsak eleştiri yapıyoruzdur. Edebi bir tür adı, ya da ihtisas gerektiren bir alan olarak algılansa da hayatın her anında bulunduğu söylenebilir. Eleştirmek adına yapılmasa da, birçok hareketimiz eleştiri tanımına girer. Baktığımız, duyduğumuz şeyleri iyileştirmek adına yaptığımız her yorum eleştiri tanımında içkindir. Birçok sözcük eleştiriyle benzer anlama sahiptir. Kritik ve tenkit ile eş anlama; analiz, inceleme, çözümleme, yorumlama ile yakın anlama haizdir. Arkadaşımız, dişindeki yeşillikten haberdar etmek eleştiri tanımına uyar ancak eleştiri sayılmaz. Bir şiirin veznindeki yanlışlıkları bulmak da eleştiri tanımına uyar ancak bu da eleştiri sayılmamaktadır. Dilsel problemleri bir kenara bırakırsak, mevcut anlamda eleştirinin: faydaya yönelik inceleme ya da sorgulayıcı yorumlama türü olduğunu söyleyebiliriz.
Sözlükte Eleştiri Nedir
Güncel sözlükte: 1. Bir insanı, bir eseri, bir konuyu doğru ve yanlış yanlarını bulup göstermek amacıyla inceleme işi. 2. edebiyatta Bir edebiyat veya sanat eserini her yönüyle değerlendirerek anlaşılmasını sağlamak amacıyla yazılan yazı türü, tenkit, kritik. 3. felsefede Özellikle bilginin temellerini ve doğruluk durumunu inceleme, sınama, yargılama. Osmanlıcada tenkit (Arapça *tanḳīd تنقيد < naḳada نقد gagaladı, iğneledi,), batı dillerinde criticism, critique(isim) ile ifade edilir.
Felsefede Yunanca. kritike(tekhne) – ayırt etme, yargılama, eleştirme (sanatı) : 1. (Genel anlamda) Bir insanı, bir yapıtı, bir konuyu, doğru ve yanlış yanlarını bulup göstermek ereğiyle inceleme işi. 2. (Felsefede) Özellikle bilginin temellerini ve doğruluk durumunu inceleme, sınama, yargılama. (Bilgi eleştirisi.) 3. (Kant’ta) Usun yargılanması, eleştirilmesi. // Burada insan usunun sınırları söz konusu edilir. İnsan usunun deneyden bağımsız olarak salt kendi kendine neyi başarıp neyi başaramayacağı araştırılır. Eleştirilen bilgi değil, us yetisinin kendisidir.
Eleştiri- Yorum?
Eleştiri, olumlu ve olumsuz anlamlara gelebilir. Genel olarak “yorumlama”nın işlevsel hali olduğu söylenebilir. Bir şeyi eleştirirken umulan bir edim vardır. Yorum sözde kalabilir, eğlenmek için söylenmiş ve dikkate alınma kaygısı gütmemiş olabilir. Ancak eleştiri, bir etki oluşturmak için yapılır. Eksikleri görme, daha işlevsel ve ekonomik hale getirme gibi faydaları içerir. Terimler dilin göreliliğine bağlı olarak birbiriyle karıştırılır, halihazırda da çok yakın anlamdadır. Ancak kamuoyunda hedeflenen anlam, eleştirinin diğer yorumlardansa, işlevsel bir halinin olmasıdır. Eleştiren kişi, eleştirdiği konuda bir etki uyandırmak ister.
Eleştiri: konu hakkında en olumlu, faydalı şekle ulaşmak için hayati bir araçtır. İçeriden göremediğimiz durumları, dışarıdan bizi eleştirenler gösterebilir. Aynen vücuttaki acı gibidir. Acı, bedendeki olumsuz durumlara dikkat çekmek amacıyla gelişmiş sinirsel bir etkinliktir. Zarar verici etkiler, sinirler vasıtasıyla beyne iletilir. Biz de buna göre önlem alırız. Her ne kadar hoşlanmasak da acı bizim için vardır. Acı olmasa bedendeki olumsuzluklara önlem alamazdık. Eleştiri de bizi uyarır. Canımızı yaksa da, hoşumuza gitmese de: olumsuzluklara dikkat çeker. Hoşlanmasak da eleştiriye muhtacız. Hatalarımızdan ders almak için eleştiriye açık olmalıyız. Küçük yaşlardan beri çevremiz bizi eleştirmese, nasıl davranırdık acaba? Çocuklarını eleştirmeyen, hoyrat büyümeye izin veren veliler onların benmerkezci olmasına ve dış dünyaya yabancı kalmasına neden olur. Kendi içine kapanan, dış dünyayla bağlantı kurmayan toplumlar da değişen makro düzene ayak uyduramaz ve kendi içinde yok olur.
Son olarak eleştirinin felsefi bir iş olduğunu söylemeliyiz. Konuya sorgulayıcı yaklaşım gerektirir. Dış etkilerden bağımsız düşünebilmek ve objektif niteleme yapabilmek başlıca gereklilikleridir. Filozoflar hayatın eleştirisini yapmaktadır denebilir. Sitemizin(dmy.info) yorum kısmında da yazdığımız gibi: eleştiri hayati bir ihtiyaçtır. Kendimize tuttuğumuz bir ayna gibidir. İç dünyamızda fark edemediğimiz “bizi” bize gösterir. Bak: Eleştiri kuramları ile ilgili ders gereci