Kıbrıslı Zenon veya Kitionlu Zenon [Ζήνων ὁ Κιτιεύς- (Zēnōn ho Kitieus)] yaklaşık olarak MÖ. 334-262 yılları arasında yaşamış eski Yunanlı (Helen) filozoftur. Kıbrıs Adası’nın güneyinde doğmuştur. Fenike kökenlidir(Fenikeli Zeno olarak da bilinir), MÖ. 310’lardan sonra Atina ve çevresinde yaşamıştır. Stoacılığın kurucusudur. İyi olmak ve iç huzur üzerine kurulu felsefesi modern zamana kadar birçok filozofu etkilemiş ve etkin şekilde takip edilmiştir.
Kendisinin hiçbir yazılı eseri günümüze ulaşmamıştır. Hakkında ikincil kaynaklarda yazıldığı kadarıyla Devlet, Doğayla Uyumlu Yaşamak Üzerine, Dürtüler ya da İnsanların Doğası Üzerine, Tutkular Üzerine, Hukuk Üzerine gibi birçok eser vermiştir. En çok Platon’un Devlet’inden etkilenerek yazdığı Devlet eseri hakkında bilgi sahibiyiz, kalanlara ilişkin diğer yazarların atıfları dışında malumat yoktur.
Hakkında yazılan bilgilere göre 20 yaşından itibaren tüccar olan babasının getirdiği Sokrates ile ilgili kitapları okumuş, Sokratik bir tutum edinmiştir. Toplumsal normları( evlilik, din, cinsiyet farklılıkları, para, eğitim vb.) hiçe sayan Kiniklerden Crates ve onun eşi Hiiparkia ile iletişimde olmuş ve sonrasında diğer felsefe geleneklerini de merak ederek Atina’ya taşınmıştır. Platon’un Akademisi’ndeki arkadaşlarından Platonik felsefeyi ve Megaralıların da mantığını birleştirerek kendi fikirlerini şekillendirmiştir.
MÖ. 300 civarında Atina agorasının yan tarafındaki stoada dersler vermeye başlamıştır. Dersleri kurumsal bir felsefe okulu olmaktan çok onu dinlemek isteyenlerle buluşmalar şeklinde gerçekleşmiştir. Eserleri günümüzde ulaşmadığı için hakkında yazılan fragmanlardan faydalanmaktayız. Antik zamanlarda Devlet adlı eserinin dikkat çektiğini biliyoruz. Bu eserde mahkemelerin, paranın, evliliğin ve geleneksel eğitimin kaldırılmasını savunmuştur. Diğer eserleriyle ilgili daha kısıtlı bilgi bulunmakla birlikte eserlerinin adlarından çıkarım yapılagelmiştir. Özellikle de Doğayla Uyumlu Yaşamak Üzerine ile Duygular Üzerine eserleri takipçilerinin yazdıkları ile uyumlu adlandırmalardır.
Zenon’un öğrencileri arasında Persaeus, Herillus, Dionysius, Sphaerus, Aristo(Khioslu), Kleanthes sayılabilir. Yaklaşık MÖ.262 yılında vefat eden Zenon’dan sonra Stoa’nın başına Kleanthes geçmiş, onun ölümünden sonra da Krissipus geçmiştir.
Zenon’un sağlam bir temel kurduğunu Atina’daki çağdaşları olan Akademi, Lise ve Epikür’ün şehir duvarları dışındaki okulu ile birlikte etkisini çağlar boyunca sürdürmesinden anlayabiliriz. Üstelik bu felsefe resmi bir kuruma dönüşmeden, agoranın kenarındaki sütunlu galeride sohbetler yaparak gelişmiş ve MÖ. 1. yüzyıla kadar da böyle devam etmiştir.
Alıntılanmış Sözleri
- Mutluluk hayatın iyi bir akışıdır.
- Kimse bir sırrı bir sarhoşa emanet etmez, ancak iyi bir adama emanet eder; dolayısıyla iyi adamlar sarhoş olmaz.
- Tüm iyiler birbirinin arkadaşıdır.
- İki kulağımız ve bir ağzımız var, yani konuştuğumuzdan çok dinlemeliyiz.
- Kötü his zihnin akla ve doğaya aykırı şekilde telaşlanmasıdır.
Kaynakça
- John Sellars, Stoicism, Acumen Publishing, 2006.
- https://en.wikipedia.org/wiki/Zeno_of_Citium
- https://en.wikiquote.org/wiki/Zeno_of_Citium