Liberal nedir?
İngilizce, Fransızca gibi Hint- Avrupa dillerinde kullanılan. libere (özgür) köklü birçok terim bulunmaktadır. En çok bilinen “liberal” ve bu düşüncenin akımını belirten “liberalizm” algısı politika felsefesiyle alakalıdır. Liberalizm özgürlük ve eşitliğe öncelik veren düşünce tarzıdır. Liberal düşünce kendi içerisinde birçok kola ayrılır. Liberal olmak genellikle özgür ve adil seçimler, sivil haklar, basın özgürlüğü, din özgürlüğü, serbest ticaret ve özel mülkiyet gibi kavramlarla anılır. Bakınız: dmy.info/Devlet-felsefesi
Liberal Nedir? Kökenbilimsel sözlükteki anlamı dikkat çekicidir. Türkçede 19. yüzyıl sonunda ilk defa kullanılan sözcük Fransızcadan dilimize geçmiştir. Fransızcada “libéral: 1. cömert [eski dilde], 2. özgürlükçü, serbest ticaretten yana olan” anlamına gelir. Latinceye de Fransızcadan geçmiştir. Latince ” liberalis: cömert, soylu, özgür insana layık – līber köle olmayan, özgür + alis: halk anlamındaydı. Sözcüğün siyasi anlamda kullanımına Batı dillerinde 19. yy başlarından itibaren rastlanır. Latince sözcük Eski Yunanca eleuthéros (köle olmayan, özgür) ile kökdeştir. Liberalize etmek ve liberasyon aynı kökün eylem halidir. Özgürleştirmek, serbestleştirmek anlamında kullanılır. Neoliberal sözcüğü ise çağdaş serbestlik düşüncesine uygun tarzı kast etmektedir. Neoliberalizm, sözcüğün eskiden kullanılan özgür ve serbest anlamında değil günümüz kapital ve küresel düzenine uyan düşünce şeklidir.
Politika Felsefesinde Liberalizm
Sözcükle benzer bir kullanım liberter: ~ Fr libertaire kişisel özgürlüğü en yüksek değer olarak gören felsefe akımıdır. “Libertaryen” sıfatı, şahsi hareketleri kısıtlayan hiçbir şeyi hoş görmeyen akımın mensuplarını betimler. Devlet, hukuk, din gibi kişisel özgürlüğü kısıtlayan olgular “liberteryanizm”e uygun değildir. Kamuoyunda sıkça geneç bir kullanım da “liboş”‘tur. Liberal düşünceye sahip kimseleri eleştirmek amacıyla kullanılır. Eşcinsellere kast eden “nonoş” kelimesine benzetme amacı güdülür.
Burada siyaset ve devlet felsefesi açısından liberalizm anlatılmıştır. “Özgürlük” liberalizmin en önemli amacıdır. Bireysel özgürlük en önemli önceliktir. Politik özgürlük ve gönüllü ortaklık, odaklandığı diğer konulardır. Otoriterliğe tam zıt bir anlayışı vardır. Otorite ve dikte liberal düşüncede yer almaz. Birçok liberal anlayış şekli vardır. Devleti kabul eden ve etmeyenler olduğu gibi, anarşi veya kapitalizm taraftarları da vardır. Liberalizm birçok düşünceyle ortak yollara sahiptir. İnsanın özgürlüğünü konu edinir. Böylelikle özgürlüğe değinen düşünceler liberalizme de temas eder. “Laissez-faire”- Bırakınız yapsınlar tarzı kapitalizmi ve özel mülkiyeti destekleyen Milton Friedman gibi düşünürler olduğu gibi kapitalizmi reddeden ve üretimde işbirliği ve ortaklığı öne çıkaran Noam Chomsky gibi liberal sosyalistler de bulunmaktadır. Sol liberalizm ve kollektif anarşizm üzerine Mikhail Bakunin; Liberal komünizm üzerine Peter Kropotkin; Ortaklıkçılık ve anarşizmin temelleri üzerine Pierre-Joseph Proudhon, Transendantalizm ve anarko pasifizm üzerine Henry David Thoreau önemli çalışmalar yapmıştır. Bakınız: dmy.info/Sosyal Devlet- Sosyal demokrasi