Platon(MÖ. 428, Atina- MÖ. 348, Atina) antik Yunanlı filozof. Batı düşünce tarihinin en önemli ismi, ilk sistematik filozof ve belki de en etkili filozof. Sokrates’in öğrencisi ve Aristoteles’in hocasıdır.
Atinalı Solon’a dayanan soylu bir aileden gelir. Babası Ariston, Annesi Perictone. Aynı ebeveynlerden Glaucon ve Adeimantus adında iki ağabeyi ve Potone adında bir kız kardeşi vardır. Antiphon adında bir de üvey kardeşi vardır. Asıl adı Aristokles(dedesinin ardından) iken güreş tuttuğu ve omuzları geniş olduğu için Platon(Plat- yaymak, düzlük, genişlik) ismini almış.
Hocası Sokrates ile tanıştıklarında Sokrates 60, Platon 20 yaşındadır. Sokrates’ten Herakleitosçu filozof Kratylos aracılığıyla haberdar olur ve derslerinin bir müdavimi olur. Sokrates ile birlikte demokratik Atina’nın siyasi mücadelelerinde felsefi tartışmalar yaparlar. Lakin savaşı demokrasiyi yıkan Sparta kazanmış olmasına ve demokrasinin yıkılmasına rağmen daha iyi bir düzen kurulamamıştır. Oligarklar ve despotlar da demokrasiden aşağı kalır değillerdir. Atina’da demokratlar isyan edip demokrasiyi tekrar kurunca demokrasi eleştirmeni olan Sokrates’i çektikleri sıkıntıların bir günah keçisi olarak idam etmek isterler. Sokrates geri basmayıp bunların üzerine gider ve kaçmaya yahut sürgüne de razı olmaz. Sokrates idam edilir.
Platon bu olaya çok içerler. Hayal kırıklığı içinde Atina’yı terk eder. 12 yıl boyunca Yunan kolonileri başta olmak üzere bir öğrenme yolculuğuna çıkar. Politik danışmanlık yapmak için gittiği tiran İtalya’da tiran 1. Diyonisos’un hışmına uğrar. Hatta Platon’u köleliğe sattıkları bile söylenir. Politik macerası başarısız olsa da burada Pisagoryenler’den ve özellikle Arkhytas’tan etkilenmiştir.
İtalya’dan hüsranla Atina’ya döner ve 40 yaşında Akademi’yi kurar. Akademi’de dostlarıyla sokratik tartışmalar yürütür. İtalya’ya(Sicilya’ya) iki kere daha gider. Yine hüsranlar döner. Politikadaki denemelerinin sebebi Devlet eserinin gerçek bir uygulamasını yapmaya çalışması, ancak gerçekliğin beklediği gibi çıkmamasıdır. Sonraki seferlerde de aynı şekilde mağdur olması ilginçtir. Syracusa şehrinin ileri gelenleri onu çağırır, orada felsefe yapacağını sanar, göz ve ev hapsine alınır. Zor bela kurtulup “kaçarak” Atina’ya döner.
Artık politikadan tiksindikten sonra döndüğü Atina’da son 13 yılını Akademi’de geçirmiş ve MÖ. 348’de vefat etmiştir. Akademi’ye gömüldüğü söylense de kalıntılarına ulaşılamamıştır.
Platon’un Önemi
Tüm beşeri çalışmalar gibi felsefe de konvansiyoneldir, yani gelenekle aktarılır. Platon bu geleneğin temel atıcısı olan Sokrates’i kayda geçiren kişidir. Kendisi de temel üzerine ilk katı inşa etmiş ve kimilerine göre felsefenin en büyük ismi olmuştur. Batı düşünce tarihinin en önemli ismi olması bugün araştırma üniversitesi dediğimiz şeyin ve akademinin inşasına başlamasındandır. Birçok bilimin ve mantığın kurucusu Aristoteles’i yetiştirmesi bunun kanıtıdır. Bireysel hayatında başarısız politik tercihler yapmış, despotik ve entellektüalist olmakla suçlanmıştır. Demokrasi düşmanlığı tarihte birçok despota ilham vermiş olsa da hataları doğrularından ağır basmaz.
Eserleri
Platon Yasalar adlı eserlerinin dışındaki eserleri diyalog formunda yazmıştır. Genelde baş kahraman Sokrates’tir. Platon’un kendisi konuşmaz. Ortamda bulunduğunu belli ettiği eserleri vardır. Eserleri üç dönemde incelenir. Çoğunun adı diyaloglarda yer alan bir kişinin adı olduğundan çevrilmemiştir, yani özel isimlerdir.
Erken
Savunma, Charmides, Krito, Euthyphro, Gorgias, Hippias Minor, Hippias Major, Ion, Laches, Lysis,Protagoras
Sokrates öldükten sonra seyahati sırasında Sokrates’in öğretisini aktarmaya çalışmış.
Orta
Cratylus, Euthydemus, Meno, Parmenides, Phaedo, Phaedrus, Devlet, Sempozyum, Theatetus
Adalet, cesaret, bilgelik; bireyin ve toplumun yönetimi.
Geç
Critias, Sophist, Devlet Adamı, Timaeus, Philebus, Yasalar.
Sokrates geri planda. Erken dönemin gözden geçirilmesi.