Değer çalışması ya da aksiyoloji, estetik ve etik gibi insani değerlere, kabullere dayanan bilgileri konu alır. Metafizik ve bilgi gibi iki ana alandan sonra Platon’un değer anlayışını (etik ve estetik) bu başlıkta işleyerek bitirmiş olacağız.
Platon’un Etik Anlayışı
Genel olarak insan davranışlarının çalışmasıdır. Kitleleri konu aldığında politika, bireysel olarak kaldığında etik ya da ahlak felsefesi olarak bahsedilir.
Platon hocası Sokrates gibi kimsenin bilerek kötülük yapmayacağını düşünür. Kötülük cehaletten kaynaklanır. Cehalet ise kendisinin düşünmemiş olması veya “iyi” tanımının yanlış yapılmasıdır. Yani kendisi için iyi olduğunu sandığı bir fiile girişmiş, “iyi”nin kendisi için olamayacağını, ideal iyinin bir parçası olduğunu gözden kaçırmıştır. Mutluluk ideal davranışı göstermek ve her şeyin üzerinde yer alan “iyi ideasına” ulaşmaya çalışmak ile mümkündür.
En iyi insanlar, aşırı zenginlik veya yoksulluğun olmadığı yerlerden çıkarlar
Tüm suçlar aşırı ben sevgisinden kaynaklanır.
Matematik, müfredattaki herhangi bir konunun en geniş uygulamasına sahiptir.
Adalet, eşit olmayanların hak ettiği eşitliği sağlamaktır.
Erkekler ve kadınlar, liyakate göre onur için eşit olarak hak kazanmalıdır
Tek değerli yaşam, fiziksel ve ahlaki mükemmelliğe adanmış bir yaşamdır.
Platon, Yasalar
Platon’un siyaset felsefesi
Platon’da devlet bireyin ruhu gibi üç kısma ayrılır. Atçı örneği felsefesinin bir özetidir. İki atlı bir at arabası olan kişilikte akıl duyguları(sosyal reaksiyonlar) ve iştahları(fizyolojik itkileri) dizginlemelidir. Aklın bedene hakim olması gibi devlette de filozoflar askerleri ve üreticileri yönetmelidir.
1- Akıl– toplumda filozoflardır: Doğruyu sever, erdemi bilgeliktir, kusuru kibirdir.
2- Duygu– toplumda savaşçılardır: Şeref ve zafer sever, erdemi cesarettir, kusuru kızgınlık ve kıskançlıktır.
3- İştah– toplumda üreticilerdir: Zevk ve arzu sever, erdemi ılımlılıktır, kusuru açgözlülüktür.
Toplumun en büyük görevleri yurttaşlarına iyi eğitim vermek, toplumsal rolleri belirlemek ve filozof yöneticiler seçmektir.
Platon’un Estetik Anlayışı
Platon’da güzel bizi tamamlayan şeydir. Yani birey kendisinde eksik olduğunu düşündüğü şeyi güzel bulur. Güzellik idealar alemindeki güzel ideasından pay alandır. Yani en güzel yine ideal olandır.
Platon’un sanat anlayışı
Görünür dünya ideal düzeyin bir kopyasıdır. Sanatçı sanat eserinde kopyanın kopyasını yapar. Fenomenlere, yani görünen dünyaya değil ideal aleme işaret etmelidir. Aksi takdirde zaten bir gölge olan dünyanın hakiki dünyayı örtmesine ve hakikate zarar vermeye yol açabilir. Gerçeklik ve idea kaygısı olmayan sanatçı toplumda yıkıcı etkiler yaratabilir.
Mimesis(taklik) teorisi olarak bilinen sanat anlayışına göre hakikate ve asıl hakikat olan idealara hizmet etmelidir. Uzun süre en etkin sanat teorisi olan mimesis anlayışı eselerinde gerçekliği yakalamaya ve ideal doğruları yansıtmaya çalışır.